HAVAİ FİŞEKLERİN ÇEVRE VE CANLILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

HAKKINDA RAPOR

Görselliği gün batımından sonra belirginleşen, patlama esnasında basınç, ses ve ışık yayılımı oluştururken, doğaya kükürtdioksit, karbondioksit, karbonmonoksit, asılı partiküller gibi hava kirleticilerin yanı sıra lityum, potasyum, sülfür, manganez, sodyum, alüminyum, demir tozları, strontiyum ve baryum gibi birçok ağır metalin salınımına neden olan havai fişeğin olumsuz etkilendiği canlılar arasında kuşlar da yer alıyor.

Özel günlerde sıklıkla tercih edilen ve gökyüzünde renkli görüntüler oluşturan havai fişeğin, izinsiz, zamansız ve uygunsuz kullanımı korku ve paniğe yol açtığı gibi, can ve mal güvenliği için de tehlike oluşturuyor.

Havai fişeklerin kalbini, piroteknik denen düzenek oluşturuyor. “Isı, ışık, gaz, duman ve/veya ses üretmek için bağımsız olarak kendinden kimyasal reaksiyonları sürdürme yeteneğine sahip maddelerin kullanımı” olarak adlandırılan piroteknik, yüzde 75 oranında potasyum nitrat, yüzde 15 odun kömürü ve yüzde 10 kükürt maddelerini ihtiva ediyor.

Havai fişeklerin kontrolsüz kullanımı sonucunda ciddî sağlık riskleri ortaya çıkarmaktadır. Havai fişek partikülleri ve içerdikleri elementleriyle organik bileşikler insan sağlığı için önemli tehditler oluşturmaktadır. Bununla birlikte renkli havai fişeklerin kullanılması güçlü ve zararlı oksitlenme ajanı olan ozonu yer seviyesinde getirebilir. Bu ise insan sağlığını yüksek risk altına sokmaktadır.

Patlayan havai fişeklerin yakınında olan kuşlar yanmakta, bu yanma ölüm derecesinde dahi olmakta, gözlerine zarar vermekte, göç eden kuşların bir süre oryantasyonunun bozulmasına neden olmaktadır. Bu kadar zararı olan havai fişeklerin, doğaya ve canlılara kalıcı zararlar vermesi, 3-5 dakikalık görsel zevk için insanların ve diğer canlıların sağlığını tehdit etmektedir.

Havai fişeklerin yaklaşık yüzde 60 ile 75’lik bölümü atık olarak kalıyor. Karton, kağıt, ahşap, seramik ve plastikten oluşan düzenek parçaları, kılıf ve ambalajların oluşturduğu çöpler, sokakları kaplıyor. Ayrıca patlama sesleri hem insanları hem de park ve ormanlardaki hayvanları fazlasıyla rahatsız ediyor.

Havai Fişek Kullanımının Yasaklandığı Bazı İl ve İlçeler:

• Büyükçekmece Belediyesi
• Avcılar Belediyesi
• Batman Valiliği
• Konya Valiliği
• Aydın Valiliği

İstanbul Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü, özellikle yaz aylarında gürültü kirliliğine neden olan havai fişek atımına yeni bir düzenleme getirdi.Müdürlük, İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile il sınırları içerisinde resmi ve dini bayramlar, yerel milli günler, resmi kurum ve kuruluşların açılış törenleri haricinde vatandaşın dinlenmeye çekildiği saatlerde, mahalle aralarında yapılan düğün, asker uğurlaması gibi organizasyonlarda havai fişek atımını izne tabii tutacak.Temmuz ayından itibaren başlayacak uygulamada, vatandaşların, gerekli resmi izinleri aldığı takdirde saat 22.00’ye kadar “sessiz tip havai fişek” kullanmasına izin verilecek. Müdürlük, kaymakamlıklara birer yazı göndererek, denetimlerin kolluk kuvvetlerince yapılacağını, karara aykırı davrananların da Kabahatler Kanunu hükümleri gereği idari para cezasına çarptırılacağını bildirdi.

Birçok Belediye veya Valilik tarafından havai fişeklerin kontrolsüz ve izinsiz kullanımı yasaklanmıştır.

Konunun Çevre Mevzuatındaki Yeri

Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliğinin 26ncı maddesinin alt bentlerinde;

ğ) (Değişik:RG-18/11/2015-29536) Dini ve milli bayramlar ile yerel milli günler ve il genelinde yapılan festival gibi büyük kutlamalar dışında; eğlence maksadıyla patlayıcı, maytap, havai fişek ve benzeri şeyleri kullanmak, ateşlemek gibi benzeri faaliyetlerin, çok hassas ve hassas kullanımların bulunduğu yerlerde yapılması yasaktır. Bu faaliyetler az hassas kullanımların bulunduğu yerlerde ancak 14/8/1987 tarihli ve 87/12028 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzüğün 117nci maddesine istinaden yerel mülki amirinden izin alınarak yapılabilir.

ı) (Değişik:RG-18/11/2015-29536) Çok hassas kullanımların bulunduğu alanlarda konser, gösteri, miting, festival gibi açık hava faaliyetlerinin 24:00-07:00 saatleri arasında yapılması yasaktır. Yörenin özelliğine bağlı olarak gerekli görülmesi halinde, bu maddede belirtilen açık hava faaliyetlerinin yapılacağı zaman dilimi çevre ve şehircilik il müdürlüğü veya yetki devri yapılmış ilgili belediye başkanlığı tarafından yeniden düzenlenebilir denilmektedir.

SONUÇ VE ÖNERİLER:

Havai fişeklerin Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesi bulunmayan kişilerce kontrolsüz kullanımı sonucunda gürültü kirliliğinin yanı sıra birçok olumsuz çevresel etkiye neden olduğu tespit edilmiştir.

Özellikle yoğun sesin kuşların ölümüne, göç yollarının değişmesine, yine insanlar üzerinde sesten kaynaklı olumsuz etkilere neden olduğu tespit edilmiştir.

Çevre ve insan sağlığı açısından gürültü kirliliğinin yanı sıra havai fişeklerin ateşlenmesi sırasında çok sayıda kaza da meydana geliyor. Hatta güvenlik standartlarına uyulmadan denetimsiz olarak üretilen havai fişekler, can kayıplarına da neden olabiliyor.

Yine havai fişeklerin patlatılması sonrasında oluşan toz ve gazların astım vb. gibi hastalıklara da neden olduğu belirtilmektedir.

ÖNERİ: Afyonkarahisar’da il sınırları içerisinde resmi ve dini bayramlar, yerel milli günler, resmi kurum ve kuruluşların açılış törenleri haricinde, havai fişeklerin kontrolsüz kullanımının yasaklanması.

İPEK YORULMAZ                                      DİLEK KARACA                                                      NECİP KARDAŞ

ÇEVRE DENETİM BİR. SOR.                     ÇEVRE MÜHENDİSİ                                       İMAR VE ÇEVRE ÇALIŞMA

ÇEVRE YÜK. MÜH.                                                                                                               GRUBU BAŞKANI